παστός

Ονομασία που χαρακτήριζε στους αρχαίους Έλληνες τον νυφικό θάλαμο, τον κοιτώνα, το ξόανο του θεού, καθώς και ένα είδος φερέτρου, όπου κατά τη διάρκεια τελετής τοποθετούνταν ο ιερέας που έμελλε να μυηθεί στους ανώτερους βαθμούς, σε ανάμνηση του θανάτου του θεού που θα εκπροσωπούσε.

* * *

(I)

ὁ, ΝΜΑ

νυφικός θάλαμος, νυμφώνας, παστάδα («ὡς νυμφίος ἐκπορευόμενος ἐκ παστοῡ αὐτοῡ», ΠΔ)

νεοελλ.

1. η τελετή τού γάμου

2. (στην Κρήτη, στην Κύπρο κ.α.) το ανάκλιντρο όπου κάθονται οι νεόνυμφοι όταν μπουν, με ειδική τελετή, στη νέα τους κατοικία

3. (στη Λέρο κ.α.) το τραπέζι, δίπλα στο οποίο στέκονται οι μελλόνυμφοι για τη στέψη

4. (στην Αγόριανη κ.α.) στολισμένο πολύχρωμο υφαντό, κρεμασμένο στον τοίχο, κάτω από το οποίο οι νεόνυμφοι δέχονται τις ευχές

5. η στολισμένη εξέδρα όπου στέκονται κατά την τελετή τού γάμου ο γαμπρός και η νύφη

6. παροιμ. «ό,τι πάρει η νύφη στον παστό» — λέγεται για ευκαιριακές απολαβές

μσν.-αρχ.

νυφικό στεφάνι

αρχ.

1. η νυφική κλίνη

2. κεντητό παραπέτασμα τής νυφικής κλίνης

3. νυφικός ή γαμήλιος ύμνος

4. ξόανο θεού το οποίο μεταφερόταν σε πομπή.

[ΕΤΥΜΟΛ. < πάσσω. Για τη σημασιολογική εξέλιξη που παρατηρείται στο παστός αναφορικά προς την αρχική σημ. τού πάσσω «πασπαλίζω» βλ. λ. πάσσω. Η λ. παστός, εξάλλου, έχει συνδεθεί παρετυμολογικά με τη λ. παστάς, λόγω τής σημασιολογικής συγγένειας τών δύο τύπων].

————————

(II)

-ή, -ό / παστός, -ή, -όν, ΝΜΑ [πάσσω]

πασπαλισμένος με αλάτι, αλατισμένος

2. αυτός που διατηρείται στο αλάτι ή σε άλμη, αλίπαστος, παστωμένος (α. «αντζούγιες παστές» β. «παστὸς ἰχθύς», Διοκλητ.)

νεοελλ.

1. το ουδ. ως ουσ. το παστό

κάθε εδώδιμο που διατηρείται σε άλμη ή στο αλάτι

2. φρ. «τόν έκανε παστό στο ξύλο» — τόν έδειρε ανηλεώς

αρχ.

1. αυτός που πασπαλίζεται

2. το ουδ. ως ουσ. καθετί τριμμένο ή κοπανισμένο ώστε να γίνει λεπτή σκόνη, άχνη

3. (το ουδ. πληθ. ως ουσ.) τὰ παστά

είδος πολτώδους μαγειρικού παρασκευάσματος από άλφιτα.